ÖZET
Kırıkkale Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Laboratuvarı’na aynı fakültenin bir öğrencisi tarafından tüyleri üzerinde çok sayıda siyah renkli akarların bulunduğu şikâyeti ile 3-4 aylık erkek bir kobay getirilmiştir. Mikroskobik muayene sonucu bu akarın Chirodiscoides caviae olduğu belirlenmiştir. Bu olgu Türkiye’de ilk kez bildirilmiştir. Hayvan fipronil ile tedavi edilmiştir.
GİRİŞ
Chirodiscoides caviae kobayların en yaygın akarlarından olup, küçük genellikle zararsız tüy akarlarıdır. Önceleri Listrophoridae ailesinde (1) incelenen bu tür artık Atopomelidae ailesinde yer almaktadır (2-4). Gnathosoma’nın üstündeki tegmen uzantısının olmaması ve çizgili ön koksalarının konağın kılına kadar uzamamasından dolayı Listorophoridae ailesindeki akarlardan ayrılırlar (2). Vücut dorso-ventral basıktır. Dişileri 500 µm, erkekleri 400 µm uzunluğunda olup, gnathostoma belirgin olarak üçgen şeklindedir. Propodosomal şilt belirgin olarak çizgili, 1. ve 2. çift bacakların yassı ve çengel benzeri bükülmüş yapılara sahip oluşu kıllara tutunmalarını kolaylaştırmaktadır (2,5-7).
Sabit parazit olup bütün yaşantısını konağın tüyleri üzerinde geçirmektedir. Genellikle gluteal bölge, yan ve gövde bölgesinde tüy şaftına tutunmuş olarak bulunurlar. Kılların tabanında beslenmekte ve yumurtalarını da yapışkan bir madde ile kıllara yapıştırmaktadır. Yumurta, 3 çift bacaklı larva, 4 çift bacaklı protonimf, tritonimf ve ergin dönem olmak üzere biyolojisini yaklaşık 14 günde tamamlamaktadır (1,2,4-6,8,9 ).
Bu parazit kobaylarda çoğu zaman zararsızdır, ancak yoğun enfestasyonlarda yangı, pullanma, kabuklaşma ve alopesi ile seyreden kaşıntılı dermatitise sebep olur (4-6).
OLGU SUNUMU
Bu olguda arka sırt bölgesindeki tüylerde (Resim 1) siyah akar benzeri yapıların görülmesi üzerine Kırıkkale Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Laboratuvarı’na getirilen 3-4 aylık erkek bir kobayda (Cavia porcellus) makroskobik muayenede herhangi bir alopesi ve kaşınma görülmemiştir. Vücudun farklı bölgelerinden akar örnekleri alınarak steromikroskop altında incelenmiş ve ilgili literatürler eşliğinde teşhis edilmiştir (2,5-7). Buna göre incelenen örnekler Chirodiscoides caviae olarak (Resim 2) tespit edilmiş olup, fipronil damla ile tedavi önerilmiştir. Hayvana 75 mg/mL fipronil etken maddesinde 1 damla cidago bölgesine uygulanmıştır. Bir hafta sonra yapılan kontrollerinde hayvanda herhangi bir etkene rastlanmamıştır. Daha sonra hayvan takip edilmiş ve herhangi bir etkenle enfeste olmadığı tespit edilmiştir. Anamnezinde hayvanın Zonguldak’da üretim yapan bir kişiden birkaç gün önce sahiplenildiği ve geldiği yerdeki diğer hayvanlarda da benzer bir durumun varlığı bildirilmiştir.
TARTIŞMA
Dünyada kobaylardaki bu akar üzerine yapılmış sınırlı sayıda bildirim mevcuttur (9-12). Tedavilerinde ivermectin’in farklı uygulanış şekli (13,14) ile selamectin (15) uygulamaları yapılmış ve başarı elde edildiği bildirilmiştir. Bu olguda ise etkene karşı ilk defa fipronil denenmiş ve tek doz damlatma ile başarılı sonuç alınmıştır. Damlatma şeklinde kullanılan ilaçlar kullanım kolaylığı bakımından pet hayvanlarında sahada oldukça geniş kullanım alanına sahiptir. Gerek petshoplarda, gerekse deney hayvanı yetiştirme, bakım ve beslenme odaklarında kobaylardaki Chirodiscoides caviae enfestasyonlarında fipronil damlanın etkili ve güvenli bir şekilde kullanılabileceği tarafımızdan düşünülmektedir.
SONUÇ
Petshoplar, kişisel pet hayvan üretim çiftlikleri, deney hayvanı bakım ve besleme alanları gibi kobayların yoğun olarak barındırıldığı yerler bu akarın hızlı bir şekilde yayılmasında etkili alanlardır. Bu nedenle bu gibi yerlerde çalışan bireylerin konu hakkında bilgilendirilmesi, enfestasyonun ortaya çıkmasını takiben tedavi uygulamaları gerektiği ve bu şekilde ortamdaki diğer hayvanlara sıçrayacak olası bir enfestasyonun önüne geçilebileceği konusunda bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır. Bu konuda petshop işleten bireylerin bilgilendirilmesi, enfestasyon görüldüğü vakit tedavi etmeleri gerektiği, en önemlisi bu tip enfestasyonların temas suretiyle başka bireylere geçtiği konusunda aydınlatılmalılar. Çok az oranda da zoonotik olduğu bilinmelidir (4).
Türkiye’de bu hayvanların evlerde yaygın olarak beslenmeye başlanmasından dolayı bu parazit önem arz etmektedir. Bu olgu Türkiye’deki ilk kayıttır.
* Etik
Hasta Onayı: Hayvanlar üzerinde yapıldığı için hasta onayı alınması gerekmemektedir.
Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu tarafından değerlendirilmiştir.
* Yazarlık Katkıları
Konsept: M.A., S.G., Dizayn: M.A., S.G., Veri Toplama veya İşleme: M.A., S.G., Analiz veya Yorumlama: M.A., S.G., Literatür Arama: M.A., S.G., Yazan: M.A., S.G.
Çıkar Çatışması: Yazarlar tarafından çıkar çatışması bildirilmemiştir.
Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal destek almadıkları bildirilmiştir.