GİRİŞ

Sporozoonlar grubundan olan T. gondii toksoplasmoz/toxoplasmosis hastalığının etkenidir. T. gondii zoonotik kökenli bir parazit olup intraselüler yerleşim gösterir.

Enfeksiyonun prevalansı ülkeler, bölgeler ve etnik gruplar arasında değişiklik göstermektedir (1). Dünya’da her üç kişiden birinin bu etkenle enfekte olduğu tahmin edilmektedir (2). Ülkemizde ise toxoplasmosis seroprevalansı %17,5 ile %69,5 oranındadır (3). En yüksek oranın ise Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri’nde olduğu belirtilmiştir (4). 

Çeşitli hayvan ve kuşları enfekte edebilen bu parazitin son konağı kediler ve Felidae ailesinin üyeleridir (3). Kedi dışkısı ile atılan ookistlerin insanlar ve diğer memeliler tarafından kontamine toprak, su veya gıdalar ile alınması sonucu ya da enfekte anneden fetüse transplesental olarak geçebilmektedir (4). Enfekte gebe kadınlarda, akut enfeksiyon nadiren klinik semptom vermektedir ancak semptom olsa da olmasa da transplasental geçiş olabilmektedir. Tüm gebelik boyunca maternal-fetal geciş oranı %30 civarındadır (5).

İmmün sistemi normal bireylerde asemptomatik geçirilen enfeksiyon, gebelik veya immün yetmezliği olan bireylerde ciddi nörolojik bulgularla hayatı tehdit edebilmektedir (6). Konjenital enfeksiyonun ağırlığı, annenin enfeksiyonu geçirdiği trimester ile ters orantılıdır (7). İlk trimesterde bulaş riski düşük (%10-15) ancak fetüste ciddi semptom ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Gebeliğin geç dönemlerinde ise fetüse bulaş riski daha yüksek (3. trimester de %70-80) olup fetüsteki bulgular daha hafif/asemptomatik seyirli olmaktadır (7,8). Enfekte doğan bebekte körlüğe, zeka geriliğine, fetal anomalilere ve hatta ölüme neden olabildiği gibi enfekte gebe kadınlarda da düşük ve infertilite riskini artırabilmektedir (9). Toxoplasmosis, özgül olmayan klinik belirtilerle seyredebildiğinden ve gebelik sürecinde fetal enfeksiyona neden olabildiğinden korunma ve kontrol açısından serolojik testlerle izlem önem taşımaktadır (1). Anne adayı veya doğacak bebeklerde oluşacak enfeksiyonlar hem maddi hem de manevi açıdan büyük hasarlar oluşturmaktadır (10). Gebelerin T. gondii antikorları açısından rutin olarak araştırılması bu sayede de bağışıklığı olmayanların parazitten korunma yöntemleri hakkında bilgilendirilmesi, akut enfeksiyon durumunda da gerekli tedavinin yapılabilmesi için tarama testleri ile etkenin tespit edilmesi anne-çocuk sağlığı açısından önem taşımaktadır.

Bu çalışmada, Mersin Devlet Hastanesi’ne Ocak ve Aralık ayları arasında normal gebelik takibi için başvuran 16-45 yaş arasındaki gebelerde T. gondii seroprevalansının araştırılması amaçlanmıştır.

YÖNTEMLER

Çalışma öncesinde Mersin Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan 08/01/2020 tarih ve 2020/14 sayı ile onayı alınmıştır. Ayrıca İl Sağlık Müdürlüğünden 14/08/2020 tarih ve 75 karar numarası ile çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için gerekli izinler alınmıştır. Bu çalışmada 2019 Ocak ve Aralık ayları arasında Mersin Erdemli Devlet Hastanesi Mikrobiyoloji Laboratuvarına Toxoplasma serolojisinin incelenmesi için gönderilen 16-49 yaş arası gebe kadınlara ait 1,832 serumda Toxoplazma IgG ve 1,844 serumda çalışılan Toxoplasma IgM sonuçları retrospektif olarak incelendi. Birden fazla istemi olan olguların sadece ilk serolojik testlerinin sonuçları değerlendirmeye alınmış ve böylelikle sonuçlardaki tekrarlar engellenmiştir. Gebe kadınlardan alınan kan örneklerinden santrifüj sonrası ayrılan serumlar Toxoplazma’ya özgü antikorlar Enzyme Linked Fluoresent Asssay yöntemi ile (ELFA-VIDAS, bioMerieux, Fransa) üretici firma talimatları doğrultusunda araştırıldı. Sonuçlar değerlendirilirken kitin değerlendirme kriterlerine uygun olarak Toxoplazma IgM için; >0,65 s/co olan değerler pozitif, 0,55 ile 0,65 s/co arası değerler sınır değer ve <0,55 s/co olanlar negatif kabul edildi. Toxoplasma IgG için; >8,0 IU/ mL olan değerler pozitif, 4,0 ile 8,0 IU/mL arası değerler sınır değer ve <4,0 IU/mL olanlar negatif kabul edildi.  

İstatistiksel Analiz

İstatistiksel analizlerde IBM Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 26 paket programının deneme sürümü ve e-picos online istatistik paket programlar kullanıldı. Veriler istatistiksel olarak Independent Samples t-test, ANOVA, Bonferroni post-hoc test, ki-kare ve Pearson korelasyon test istatistikleriyle değerlendirildi. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak alındı.

BULGULAR

Çalışmamızda anti-T. gondii IgG testi yapılan 1,832 serum örneğinin %28,7’si pozitif ve %0,9’u sınır değer olarak bulundu. Anti-T. gondii IgM için ise çalışmaya dahil edilen toplam 1,844 serum örneğinin %0,7’si pozitif ve %0,1’i ise sınır değer olarak bulundu (Tablo 1).

Anti-Toxoplasma IgM testinde yaş grupları arasında test sonuçları bakımından istatistiksel farklılık bulundu (p=0,012). Farklılığın 16-25 yaş grubuyla 26-35 yaş grubu arasında olduğu tespit edilmiştir (p=0,023). Toxoplasma IgG testinde ise yaş grupları arasında test sonuçları bakımından istatistiksel farklılık bulunmadı (p=0,826) (Tablo 2).    

Anti-Toxoplasma IgG ve IgM test sonuçlarının yaşla olan korelasyonuna bakıldığında anti-Toxoplasma IgM’de yaş düştükçe pozitiflik oranlarında artış meydana gelmiştir (r=-0,144, p=0,001) anti-Toxoplasma IgG’de ise tam tersi olarak yaş düştükçe pozitiflik oranlarında düşüş meydana gelmiştir (r=0,061, p=0,001) (Tablo 3, 4).

Türk ve Suriye uyruklu gebe kadınlar yaş bakımından karşılaştırıldıklarında Suriyeli gebe kadınların (24,8±5,8), Türk gebe kadınlardan (28,1±6,1) yaş olarak daha küçük olduğu görüldü (p=0,001). 

Gebe kadınların uyruklarıyla anti-T. gondii IgM pozitiflik, negatiflik ve sınır değer değerleri arasında bir ilişki tespit edildi (p=0,015,  χ²=8,388). Anti-T. gondii IgM pozitiflik değerinin Suriye uyruklu gebe kadınlarda Türk gebe kadınlara oranla daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Anti-T. gondii IgM negatiflik değerinde ise Türk gebe kadınların sayısı Suriye uyruklu gebe kadınlara göre daha azdı. Sınır değer bakımından değerlendirmede ise yine Suriye uyruklu gebe kadınların oranının daha fazla olduğu tespit edilmiştir (Tablo 5).

Gebe kadınların uyruklarıyla anti-T. gondii IgG pozitiflik, negatiflik ve sınır değer değerleri arasında bir ilişki vardı (p=0,0001,  χ²=133.628). Suriye uyruklu gebe kadınlarda anti-T. gondii IgG pozitiflik oranı Türk gebe kadınlara göre daha yüksekti. Anti-T. gondii IgG pozitiflik ve sınır değer oranları Suriyeli gebe kadınlarda daha fazla iken anti-T. gondii IgG negatiflik durumları ise Türk gebe kadınlarında daha fazla bulundu (Tablo 6).

TARTIŞMA

Bazı çevresel, davranışsal, sosyo-demografik ve obstetrik faktörler, T. gondii enfeksiyonunun önemli prediktörleri olarak öne sürülmüştür. Coğrafi konum, T. gondii ookistlerini içeren kedi dışkısı ile kontamine olmuş yiyeceklerin tüketilmesi veya suların içilmesi, az pişmiş et tüketimi, evde kedilerin varlığı, kirli toprağa maruz kalma (çıplak elle çiftçilik veya bahçecilik yoluyla), kendiliğinden düşük öyküsü ve daha geç yaşta gebe kalma gibi faktörler örnek olarak verilebilir (11). Dünyadaki Toxoplasmosis seroprevalansı %12-90 arasında değişkenlik göstermektedir (12). Yemen’de gebe kadınlarda anti-T. gondii IgG seroprevalansı %12,9, anti-T. gondii IgM seroprevalansı ise %1,2 olarak rapor edilmiştir (11). Kuzeydoğu Çin’de Mançu etnik kökenli gebe kadınlarda, anti-T. gondii IgG %15,02, anti-T. gondii IgM %2,56 olarak tespit edilmiştir (9). Amerika Birleşik Devletleri’nde 3 yıllık periyotta sosyo-demografik ve klinik durum olarak farklılık gösteren popülasyonda yapılan bir çalışma da gebe kadınlarda anti-T. gondii IgG seropozitifliği %4,78 olarak saptanmıştır (13). Arjantin’de gebe kadınlarda anti-T. gondii IgG seropozitifliği %34,8 olarak saptanmıştır (14). 

Çalışmamızda Mersin Erdemli Bölgesi’ndeki gebe kadınlarda anti-T. gondii seroprevalansının araştırılması amaçlanmış ve sonuçta anti-T. gondii IgG pozitifliği %28,7 ve anti-T. gondii IgM pozitifliği %0,7 olarak tespit edilmiştir. Ülkemizde farklı illerde (Muğla, Sakarya, Ankara, Çanakkale) gebelerde yapılan çalışmalarda %18,8-28,7 oranında anti-T. gondii IgG seropozitifliğin rapor edilmiştir (8,15-17) bu anlamda çalışmamızda saptanan %28,7 anti-T. gondii IgG seropozitifliği bu bölgeler ile uyum göstermektedir. Ancak daha yüksek oranların saptandığı çalışmalarda bulunmaktadır, Adıyaman (18) ve Şanlıurfa’dan (19) bildirilen çalışmalarda anti-T. gondii IgG pozitifliği sırası ile %48,4 ve %60,4 olarak tespit edilmiştir. İlimizde başka bir merkezde Ekim 2014-Ekim 2015 tarihleri arasında yapılan çalışmada ise anti-T. gondii IgG pozitifliği %39,3 olarak tespit edilmiştir (20). Ülkemizde gebelerdeki anti-T. gondii IgM sonuçları da birbirleri ile farklılık göstermektedir, Ankara, Adıyaman, Çanakkale, Şanlıurfa ve Muğla’dan bildirilen çalışmalarda anti-T. gondii IgM sırası ile; %0,2, %0,65, %2,7, %3,0 ve %3,7 olarak tespit edilmiştir (8,15,17-19). İlimizde 2012-17 yılları arasında yapılan çalışmada anti-T. gondii IgM pozitifliği %7,66 olarak tespit edilmiştir (21). Anti-T. gondii IgM sonuçlarımız ile benzer sonuçlara sahip illerimiz bulunduğu gibi daha yüksek pozitiflik oranlarına sahip illerimiz de bulunmaktadır. Ayrıca ilimizde yapılan çalışma sonucu da bizim sonucumuza kıyasla oldukça yüksektir. Bilindiği üzere coğrafi olarak yakın bölgelerde sosyo-ekonomik durum ve beslenme alışkanlığı gibi faktörlere bağlı olarak oldukça farklı T. gondii seropozitifliklerinin gözlenebileceği rapor edilmiştir (22). Dolayısı ile bu farklılıkların açığa çıkarılması için sosyo-demografik özelliklerin araştırılmasının faydalı olabileceği düşünülmektedir.

Anti-Toxoplasma IgG ve IgM test sonuçlarının yaşla olan korelasyonuna bakıldığında anti-Toxoplasma IgM’de yaş azaldıkça pozitiflik oranlarında artış meydana gelmiştir (r=-0,144, p=0,001) anti-Toxoplasma IgG’de ise tam tersi olarak yaş azaldıkça pozitiflik oranlarında düşüş meydana gelmiştir (r=0,061, p=0,001). Bunun sebebinin yaş artışı ile birlikte toplumda bağışık bireylerin sayısının artması olarak düşünülebilir. Elimizdeki veriler literatür ile uyum göstermektedir (18,22).

Çalışmamızda Türk uyruklu ve Suriye uyruklu gebe kadınlarda anti-T. gondii IgG pozitifliği sırası ile %23,3 ve %51,6 (p=0,0001, χ²=133.628) olarak tespit edilmiştir. Ayrıca anti-T. gondii IgM pozitifliği ise sırası ile %0,4 ve %1,7 (p=0,015, χ²=8,388) olarak tespit edilmiştir. Kahramanmaraş’ta, Türk ve Suriyeli gebelerde anti-T. gondii IgG pozitiflik oranları sırası %47,7 ve %64,6 anti-T. gondii IgM pozitiflik oranları ise sırası ile %2,17 ve %4,84 olarak tespit edilmiştir (23). İstanbul’da yapılan bir başka çalışmada ise Türk ve Suriyeli gebe kadınlarda, anti-T. gondii IgG pozitiflik oranları sırası ile %26,3 ve %58,3, anti-T. gondii IgM pozitifliği ise sırası ile %0,2 ve %0,1 olarak tespit edilmiştir (p<0,05) (24). Çalışmamızın sonuçları genel olarak literatürlerle uyum göstermektedir, bunun Suriye uyruklu gebe kadınların beslenme, kişisel hijyen ve yaşam koşulları ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

SONUÇ

Sonuç olarak yapmış olduğumuz bu retrospektif çalışma bize T. gondii ile bağışık olmayan %70,4 gibi bir oran olduğunu ve dahası düşük bir orana sahip olsa da gebeliği sırasında (%0,7) bu etkene maruz kalan bir popülasyon olduğunu göstermektedir. Toxoplasmosis ile akut enfeksiyon, konjenital anomalilere ve ölü doğuma neden olabilmektedir. Dolayısı ile anne adayları ve dünyaya gelecek bebeklerinde oluşacak enfeksiyonlar maddi ve manevi hasarlar oluşturabilmektedir. Yapılacak tarama testleri ile erken tanı ve tedavi sayesinde bu hasarların önüne geçilebilecektir. Yine etkenin sıcak ve nemli yerlerde, kuru yerlere oranla daha sık görüldüğü ve Mersin ilinin de özellikle yaz aylarının sıcak ve aşırı nemli geçmesi nedeni ile etkenin seropozitifliğinin ortaya konması önem taşımaktadır.

TEŞEKKÜR  

Gözden geçirme ve katkıları için Sayın Prof. Dr. Tacettin İnandı’ya çok teşekkür ederiz.

* Etik

Etik Kurul Onayı: Çalışma öncesinde Mersin Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan 08/01/2020 tarih ve 2020/14 sayı ile onayı alınmıştır. Ayrıca İl Sağlık Müdürlüğü’nden 14/08/2020 tarih ve 75 karar numarası ile çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için gerekli izinler alınmıştır.

Hasta Onayı: Çalışma retrosipektif bir arşiv taraması olması sebebi ile hasta onamı bulunmaktadır.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu dışında olan kişiler tarafından değerlendirilmiştir.

* Yazarlık Katkıları

Konsept: S.G., Dizayn: S.G., Veri Toplanma veya İşleme: S.G., S.H., S.E.E., Analiz veya Yorumlama: S.G., M.S.S., S.H., S.E.E., Literatür Arama: S.G., M.S.S., Yazan: S.G., M.S.S.

Çıkar Çatışması: Yazarlar herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir.

Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal destek almadıkları bildirilmiştir.