ÖZET

Baş biti enfestasyonuna neden olan Pediculus capitis’in, piyasada bulunan kimyasal insektisitlere karşı direnç kazanması ve bu insektisitlerin sık tekrarlayan kullanımlarında oluşabilecek toksisite nedeniyle bitkisel ürünlerin pedikülosidal etkilerine ilişkin araştırmalar giderek artmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de yetiştirilen Türk Gülü (Rosa damascena), Itır (Pelargonium graveolens), Lavanta (Lavandula angustifolia), Adaçayı (Salvia triloba), iki farklı tür kuşdili (Rosmarinum officinalis), Bergamot (Citrus bergamia), Citronella (Cymbopogon nardus), Limon (Citrus limonum) ve Hint limonu (Cymbopogon flexuosus) olmak üzere toplam 10 tıbbi bitkiden elde edilen uçucu yağların in vitro pedikülosidal etkinliğini değerlendirmek amaçlanmıştır.

Okul çocuklarından canlı olarak toplanan baş bitleri başlangıçta yetişkinler ve nimfler olarak gruplandırılmış ve en uygun koşullarda (27°C, %50 nem) muhafaza edilmiştir. Her uçucu yağ için yedi erişkin ve yedi nimf bir petri kutusuna bir tutam saç ve filtre kağıdı ile birlikte ayrı ayrı konulmuş ve daha sonra bu ekstratlar bit üzerine damlatılmıştır.

Bitin dış (anten, bacaklar) ve iç (orta bağırsak, bağırsak) organlarının aktif hareketleri takip edilmiş ve 5 dakikadan başlanarak 24 saat boyunca canlılıkları kontrol edilmiştir. Ölüm zamanı aktif hareketlerin kaybedilmesi ve bitlerin bağırsak faaliyetlerinin durdurulması olarak tanımlandı. Sonuçlar Statistical Packages for the Social Sciences (SPSS) istatistik programı versiyon 15 ile analiz edildi.

Rosmarinus officinalis’in (kuşdili, 2 farklı kemotipin) uçucu yağının diğer yağlardan daha etkili olduğu gözlendi.