Özgün Araştırma

Demodex Kaynaklı Blefarit Olguları

10.4274/tpd.galenos.2019.6476

  • Mehtap Demirkazık
  • İsmail Soner Koltaş

Gönderim Tarihi: 25.06.2019 Kabul Tarihi: 13.12.2019 Turkiye Parazitol Derg 2020;44(1):21-24 PMID: 32212585

Amaç:

Demodicosis insanda Demodex folliculorum (D. folliculorum) ve Demodex brevis (D.brevis) akarlarının neden olduğu deri hastalığıdır. Demodex enfestasyonu çoğunlukla yüzde kıl köklerinde sebase ve meibomian bezlerine yerleşir. Bu çalışmanın amacı blefaritli hastalarda görülen Demodex enfestasyonunda yaş ve cinsiyet dağılım oranını belirlemektir.

Yöntemler:

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Parazitoloji Anabilim Dalı laboratuvarına 2011-2018 yılları arasında getirilen 335 blefarit, görme bozukluğu ve konjunktivit tanılı hastadan elde edilmiş selofanbantlara yapıştırılan kirpik örnekleri 1 saat içinde incelemeye alındı.

Bulgular:

D. folliculorum 335 hastanın 143’ünde (%42,6) tespit edildi. D. folliculorum tespit edilen hastaların 50’si (%35) kadın, 93’ü (%65) erkekti. D. folliculorum görülen hastaların yaş ortalaması 64,1 iken görülmeyenlerin yaş ortalaması 52,7 olarak bulundu.

Sonuç:

Blefaritli hastalarda yaş arttıkça Demodex görülme oranının arttığı görüldü.

Anahtar Kelimeler: Blefarit, Demodex, enfestasyon

GİRİŞ

İnsanda görülen Demodex enfestasyonuna, tanımlanan 100’den fazla tür içinden Demodex folliculorum (D. folliculorum) ve Demodex brevis (D.brevis) neden olur. Tüm yaşam sikluslarını parazit olarak yaşarlar. İnsanda en sık gözlenen zorunlu ektoparazittir. İnsandan insana temas yoluyla bulaşır. Yağ oranı yüksek olan yüzde genellikle nasal ve nasolabial kısım, yanaklar, dış kulak yolu, kaş ve kirpikler, başın arka kısmı, boyun, genital bölge omuzda bulunan kıl folikülü ve sebase bezler (pilosebase ünit) doğal yaşam alanlarıdır. İnsanda yaşa ve vücut bölgelerine göre değişen sayılarda Demodex akarlarının rastlanması normal olduğu bildirilmiştir. Kıl folikülü içinde D. folliculorum tek ya da kümeleşmiş şekilde birden fazla bulunurken D. brevis daha derinde meibomian glandlarda tek olarak bulunur. D. folliculorum 0,4 mm, D. brevis 0,2 mm uzunluktadır. D. folliculorum yaşam evresinde yumurta (ok şeklinde), larva, protonimf, nimf ve erişkin şekilleri vardır. Vücut Gnathosoma, podosoma, opistosoma kısımlardan oluşur. Gnathosoma kısmında palpler, selişer stylet ve stomodeum yapıları bulunur. Podosomada erişkinde 4, larvada 3 çift bacak bulunur. Son kısım tubuler yapıda opistosomadır. En dış kısımda bulunan exoskeleton yapı şeffaftır (1). D. brevis yaşam evresinde yumurta (yuvarlak) larva, protonimf, nimf ve erişkin şekiller görülür. D. folliculorum tüm yaşam evrelerinde D. brevis’ten daha büyüktür. D. folliculorum’da opisthosoma vücudun 7/10’unu kaplarken D. brevis’te yarısı ya da 1/3 kadardır. Erişkin dişi kıl folikülüne ya da sebase bezlere yumurtalarını bıraktıktan 60 saat sonra larva, takip eden 40 saat sonra protonimfe, protonimfler 42 saat sonrasında deutonimflere dönüşür. Daha sonra foliküler açıklığa hareket eder ve 60 saat sonra erişkin olur. Bu evre 5 gün sürer, toplam yaşam evresi 15 gündür. D. folliculorum foliküler epitel hücreleriyle D.brevis sebase epitel hücreleri ile beslenir. Yaşın artmasıyla beraber sağlıklı bireylerde Demodex enfestasyon oranı %100 olarak bildirilmiştir (2,3).

D. folliculorum ilk kez Henle tarafından 1841 yılında saptanırken D.brevis’in ayrımı 1963 de Akbulutova yapmıştır. Blefaritli hastada Demodex enfestasyonunu Raehlmann 1898 de ilk kez tanımlamıştır (2). Blefaritli hastada kaşıntı, göz kuruluğu, yanma, yabancı cisim batması, kepeklenme, kirpik dökülmesi, kızarıklıkla seyreden klinik görülür. Demodex enfestasyonu görülen blefaritli hastalarda, kontrol grubuna göre daha fazla bakteri görüldüğü çalışmalar bulunmaktadır (4). Bununla birlikte Scaning elektron mikroskobunda akar üzerinde Staphylococcus albus gösterilmiş ve folikülden foliküle bakterileri taşıdıkları bildirilmiştir (5).

Yeni doğanlarda, çocuklarda, adolesan döneminde sebase bez sekresyonunun az olması sebebiyle görülme oranının düşük olduğu ancak immün supresif ve lösemi hastalarında görüldüğü bildirilmiştir.

Demodex tanısı temel olarak standart yüzeyel deri biopsisi ve kirpik epilasyonunun mikroskopta incelenmesine dayanır (3). Demodex enfestasyonu yaygın görülmesine rağmen henüz risk faktörleri hakkında az bilgi bulunmaktadır. Bu konuda yeni çalışmalar gerekliliği bulunmaktadır. Bu çalışma 2011-2018 yıllarında Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Parazitoloji Anabilim Dalı laboratuvarına blefarit, görme bozukluğu, konjunktivit gibi klinik şikayetlerle ulaşan kirpik örneklerinde Demodex dağılımını belirlemek amacıyla planlanmıştır.


YÖNTEMLER

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Parazitoloji Anabilim Dalı laboratuvarına 2011-2018 yıllarında blefarit, konjunktivit, görme bozukluğu ön tanıları alan hastalardan kirpik epilasyonu ile alınan örneklerde Demodex aranmıştır. Şüpheli hastalardan alınan 4-5 kirpik örneği lam üzerine bırakılmış ve gliserin damlatılarak, selefon bant ile kapatılmıştır. 1 saat içinde ışık mikroskobunda X40 büyütmede incelemeye alınmıştır. Yumurta, larva veya erişkin bir Demodex görülmesi pozitif olarak değerlendirilmiştir. Elde ettiğimiz verilere istatistiki olarak ki-kare testi uygulanmıştır.


Istatistiksel Analiz

İstatistiksel analiz için ki-kare testi uygulandı; Yaş artışı ile D. folliculorum rastlama oranı istatistiki olarak arttğı görülmüştür (p<0,001). Cinsiyete göre dağılımın erkek hastalarda kadın hastalara göre istatistiki olarak daha büyük bulunmuştur (p=0,001). Cinsiyete göre yaş grupları incelenmesinde yaş artışı ile D. folliculorum rastlanma oranı artmaktadır (p=0,001). Yaş içinde cinsiyet etkisi ise 41-50 yaş aralığında D. folliculorum rastlanan erkek hastalarda daha fazla görülmüştür (p=0,02).

Tablo 1’de cinsiyete göre görülen D. folliculorum dağılımı, Tablo 2’de Yıllara göre ulaşan örneklerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı ve yüzdeleri, Tablo 3’te D. folliculorum görülen ve görülmeyen yaş aralıklarına göre cinsiyet dağılımı verildi.


BULGULAR

Klinik şüphesi olan ortalama yaş aralığı 56,7 (4-98) olan 335 kişiden alınan örneklerden 143 (%42,6) hastada D. folliculorum erişkin, larva, nimf veya yumurtası saptanırken 192 (%57,4)’sinde rastlanmamıştır. D. folliculorum görülen hastalardan 50 (%32,9)’si kadın, 93(%50,8)’ü erkektir. Yaş ortalaması D. folliculorum görülenlerde 64,1 iken görülmeyenlerde 52,7 olarak bulunmuştur. İstatistiksel analiz için ki-kare testi uygulandı; Yaş artışı ile D. folliculorum rastlama oranı istatistiki olarak arttğı görülmüştür (p<0,001). Cinsiyete göre dağılımın erkek hastalarda kadın hastalara göre istatistiki olarak daha büyük bulunmuştur (p=0,001). Cinsiyete göre yaş grupları incelenmesinde yaş artışı ile D. folliculorum rastlanma oranı artmaktadır (p=0,001). Yaş içinde cinsiyet etkisi ise 41-50 yaş aralığında D. folliculorum rastlanan erkek hastalarda daha fazla görülmüştür (p=0,02).

Tablo 1’de cinsiyete göre görülen D. folliculorum dağılımı, Tablo 2’de Yıllara göre ulaşan örneklerin yaş ve cinsiyete göre dağılımı ve yüzdeleri, Tablo 3’te D. folliculorum görülen ve görülmeyen yaş aralıklarına göre cinsiyet dağılımı verildi. Şekil 1’de D. folliculorum erişkinleri verildi.

Şekil 2’de D. folliculorum görülen ve görülmeyen yaş aralıklarına göre cinsiyet dağılımı verildi.


TARTIŞMA

Demodex enfestasyonu dünya genelinde sosyo ekonomik duruma bakılmaksızın yaygın görülen kronik seyirli bir hastalıktır. Sebum miktarının yaşla beraber atması ve akar bulunan kişilerle daha çok maruz kalma olasılığının artışı ile yaşla beraber görülme sıklığı arttığı bildirilmiştir (5). Ülkemizde Demodex varlığı ve gözde yaptıkları semptomlar ile ilgili çalışmalar bulunmaktadır. İmmün sistem bozukluğunda ya da immün sistem baskılandığında blefarit görülen hastalarda Demodex rastlanması daha sık olduğu bildirilmiştir (6-10). Sağlıklı bireylerin kirpiklerinde kıl folikülü içinde şikayet oluşturmadan bulunabilir (8). Yüz bölgesinde Demodex bulunan hastaların kirpiklerinde de rastlandığı bildirilmiştir (3,6). Birçok araştırmacı gözdeki kepeklenme sebebinin Demodex enfestasyonu olduğunu bildirmişlerdir. Yapılan bir çalışmada kepeklenme görülen hastalarda sağlıklı gruba göre D. folliculorum ve D. brevis görülme oranı yüksek bulunmuştur (11). Deri yüzeyinde kalma süreleri kısıtlıdır. Gece ışık olmayan ortamda hareket ettikleri bilinmektedir. Yaşamları için optimal ısı 16-20 °C olduğu 0 °C altı ve 37 °C üzeri zararlı olduğu bildirilmiştir (12).

Birçok çalışmada cinsiyet farkının istatistiki olarak dikkat çekici bulunmadığı görülse de bizim bulgularımızla benzer şekilde erkek hastalarda kadın hastalardan daha fazla rastlanma oranının olduğu çalışmalar da bulunmaktadır (13,14). Yaş grubunda rastlanma sıklığı 60 yaş üstü en sık görülen grup iken bulgularımızda 60-70 yaş en sık görülen yaş grubu olmuştur (14).

Kronik blefarit şikayetleri olan kaşıntı, yabancı cisim hassasiyeti, bulanık görme, yanma, kirpik dökülmesi, kepeklenme bulguları Demodex olan kişilerde görülmüştür. Bunlardan kirpiklerde gözlenen kepekler Demodex enfestasyonu için patagnomonik olduğu vurgulanmıştır. Kaşıntı şikayeti ile parazit yoğunluğu arasındaki bağlantının dikkat çekici şekilde arttığı bildirilmiştir (15).

Blefarit görülen ve daha önce oküler patolojisi olmayan kontrol grubu arasında 10 yıl devam eden çalışmada prevelans %62,4 bulunmuştur. Demodex enfestasyonu görülenlerde kaşıntı ve kızarıklık sıklıkla görülürken kadın hastalarda fotofobi, erkek hastalarda göz kuruluğuna daha az sıklıkla rastlanmıştır. Deri hastalığı olmayanlara göre daha önce rozase öyküsü görülenlerde %13 oranında blefaritli ve Demodex rastlandığı bildirilmiştir. Demodex enfestasyonu 65 yaş üzerinde iki grupta %79,5 oranında bildirilmiştir (16). Benzer yönde Demodex enfestasyonu görülen hastalar içinde 60 yaş üzeri görülme oranı bu çalışmada %65 olarak bulundu.

Demodex enfestasyonu %47 oranında bulunan bir başka araştırmada blefarit, rozase ve romatoid artirit ile ilişkisi incelenmiş, blefarit şikayeti olanlarda, olmayanlara göre Demodex rastlanması 2,5 kat, rozase görülenlerde görülmeyenlere göre 3 kat daha fazla görüldüğü bildirilmiştir. Buna göre Demodex enfestasyonu için blefarit ve rozase görülmesi risk faktörü olarak tanımlanmıştır. Yaş gruplarında ise en düşük 1-25 yaş aralığında görülürken 70 yaş üstünde en yüksek prevelansa rastlanmıştır. Romatoid artrit tanılı immün supresif tedavi uygulanan hastalarında Demodex enfestasyonunun belirli etkisinin olmadığı belirtilmiştir. Aynı araştırıcılar cinsiyet farkının enfestasyona etkisinin olmadığını bildirmişlerdir (17). Bir başka araştırma sonucunda blefaritli hastalarda rastlanma oranı %34,9 iken, blefarit olmayan hasta grubunda %17,4 olarak bulunmuştur (18). Çalışmamızda benzer yönlü 61-70 yaş grubunda en yüksek görülme oranını rastlandı. Yetmiş yaş üzerinde ise oran daha düşük görüldü. Bunu yaşlılarda sebum miktarının stabil olmasına bağlayan araştırcılar bulunmaktadır. Bakımı sırasında yakınlarından geçtiğini düşündüğümüz 7 yaşında erkek hastadan alınan kirpik örneğinde çalışmamızda D. folliculorum görüldü. Yeni doğanlarda bakım sırasında temasla anneden geçişi yayınlarda bildirilmiştir. Yaşları 7-11 arası 12 kronik bleferoconjunktivit görülen hastada rastlandığı bildirilmiştir (19).


SONUÇ

Sonuç olarak kronik seyirli olan ve gözden kaçabilen Demodex enfestasyonunda etkeni tanımlamak, bakteriyel, mantar enfeksiyonlarından ve alerjik yangıdan ayrıcı tanısının yapılaması gerekmektedir. Yüzde Demodex enfestasyonu rastlanan, rozaseli hastalarda blefarit sebebi olabileceği etkene yönelik tanı gerekliliği dikkate alınması faydalı olacaktır.

*Etik

Etik Kurul Onayı: Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Kurulu tarafından onay alınmıştır (Karar no: 15).

Hasta Onayı: Hasta bilgilendirme formu ve anket hazırlanmıştır.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu tarafından değerlendirilmiştir. 

*Yazarlık Katkıları

Dizayn: M.D., İ.S.K., Analiz veya Yorumlama: M.D., Literatür Arama: M.D., Yazan: M.D., İ.S.K.

Çıkar Çatışması: Yazarlar tarafından çıkar çatışması bildirilmemiştir.

Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal destek almadıkları bildirilmiştir.


Resimler

  1. Desch CE, Nutting WB. Morphology and functional anatomy of Demodex folliculoruji (SIMON) of man. Acarologia 1977;19:422-62.
  2. Rufli, T, Mumcuoğlu Y. The hair follicle mites D. folliculorum and D. brevis: biology and medical importance. Dermatologica 1981;162:1-11.
  3. Aycan ÖM. Demodex folliculorum ve D. brevis enfestasyonlarını etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2008.
  4. Zhu M, Cheng C, Yi H, Lin L, Wu K. Quantitative Analysis of the Bacteriain Blepharitis With Demodex Infestation. Front Microbiol 2018;9;1719.
  5. Lacey N, Kavanagh K, Tseng SCG. Under the lash: Demodex mites in human diseases. Biochem (Lond) 2009;1;31:2-6.
  6. Yula E, Aycan ÖM, Atambay M, Doğanay S, Daldal N, Tuzcu EA. Blefarit Etiyolojisinde Demodex folliculorum ve D.brevis’in Onemi Nedir? Turkiye Klinikleri J Med Sci 2013;33:420-4.
  7. Özçelik S, Sümer Z, Değerli S, Özyazıcı G, Hayta SB, Akyol M, et al. Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastalarda Demodex folliculorum Görülme Sıklığı. Türkiye Parazitol Derg. 2007;31:66-8.
  8. Aycan ÖM, Atambay M, Daldal N. Sağlıklı Kişilerin Kirpiklerinde Demodex folliculorum ve Demodex brevis Görülme Sıklığı. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2012;18;57-60.
  9. Emre S, Aycan ÖM, Atambay M, Bilak Ş, Konuşan İ, Doğanay S, et al. Kronik Blefarit Hastalarında Demodex folliculorum Görülme Sıklığı. Turkiye Klinikleri J Ophthalmol 2008;17:178-81.
  10. Türk M, Öztürk I, Şener AG, Küçükbay S, Afşar İ, Maden A. Comparison of Incidence of Demodex folliculorum on the Eyelash Follicule in Normal People and Blepharitis Patients. Türkiye Parazitol Derg 2007;31:296-7.
  11. Zhong J, Tan Y, Li S, Peng L, Wang B, Deng Y, et al. The Prevalence of Demodex folliculorum and Demodex brevis in Cylindrical Dandruff Patients. Journal of Ophthalmology 2019; https://doi.org/10.1155/2019/8949683
  12. Zhao YE, Guo N, Wu LP. The effect of temperature on the viability of Demodex folliculorum and Demodex brevis. Parasitol Res 2009;105-1623.
  13. Wesolowska M, Knysz B, Reich A, Blazejewska D, Czarnecki M, Gladysz A, et al. Prevalence of Demodex spp. in eyelash follicles in different populations. Arch Med Sci 2014;10:319-24.
  14. Zeytun E, Karakurt Y. Prevalence and Load of Demodex folliculorum and Demodex brevis (Acari: Demodicidae) in Patients With Chronic Blepharitis in the Province of Erzincan, Turkey. J Med Entomol 2019;56:2-9.
  15. Murphy O, O’Dwyer V, Lloyd-McKernan A. Ocular Demodex folliculorum: prevalence and associated symptoms in an Irish population. Int Ophthalmol 2018;39:405-17.
  16. Biernat MM, Rusiecka-Ziołkowska J, Piątkowska E, Helemejko I, Biernat P, Gosciniak G. Occurrence of Demodex species in patients with blepharitis and in healthy individuals: a 10-year observational study. Jpn J Ophthalmol 2018;62:628-33.
  17. Sedzikowska A, Oseka M, Skopinski P. The impact of age, sex, blepharitis, rosacea and rheumatoid arthritis on Demodex mite infection. Arch Med Sci 2018;353-6.
  18. İnceboz T, Yaman A, Över L, Öztürk AT, Akısu Ç. Diagnosis and Treatment of Demodectic Blepharitis. Türkiye Parazitol Derg 2009;33:32-6.
  19. Liang L, Safran S, Gao Y, Sheha H, Raju VK, Tseng SC. Ocular demodicosis as a potential cause of pediatric blepharoconjunctivitis. Cornea 2010; 29:1386-91.