GİRİŞ

Neosporosis, Neospora caninum tarafından meydana getirilen yetişkin sığırlarda endemik ve epidemik abortlara, kongenital olarak enfekte buzağılarda ensefalomyelitise neden olan protozoon bir enfeksiyöz hastalıktır (1). Son yıllarda ülkemizdeki abortların en önemli nedenlerinden biridir (2). Sığırlarda post natal enfeksiyonlar, enfekte köpek ve diğer karnivorların dışkıları ile su, yemlerine N. caninum ookistlerini bulaştırması ve sığırların bunları alması ile meydana gelmektedir. N. caninum ile enfekte gebe ineklerde etken trans-plesental yolla fetüsü enfekte edebildiği gibi ayrıca buzağı neonatal döneminde başında kolosrtum ile de enfekte olabilmektedir (1,3). Bunun sonucu genellikle abort veya daha nadir olarak kongenital enfekte buzağı doğumu meydana gelebilir. Bu yansımalar annenin immünitesine ve gebeliğin dönemine göre şekillenebilir. Kongenital enfekte buzağılarda arka ayaklarda özellikle hiperekstensiyonla birlikte progresif paralizis, bilinç kaybı, ataksi, pateller refleksin kaybolması, ayağa kalkamama bulunabilir. Buzağıların son ana kadar iştahlarında önemli bir değişiklik oluşmaz. Pnomöni, myokarditis şekillenebilir. Progresif paralizis pnomöni, myokarditis sonucu hayvan hayatını kaybeder. Prognoz son derece kötüdür (4).

Tanı epidemiyolojik ve klinik bulgular öncülüğünde, enfekte fetüsün doku örneklerinden avidin-biotn-peroxidase complex immunoperoksidaz testi, PCR veya immüno-histokimyasal metotlarla N. caninum tespiti ya da kültür, seroloji ve histolojik yöntemlerle konulabilir (1,4-6). Sunulan olgu, Türkiye’deki bir buzağıda klinik kongenital neosporozisi tanımlamaktadır.

OLGU SUNUMU

Abort ve enfertilete sorunlarının olduğu bir işletmede, doğum sonrası ayağa kalkamayan, düşük doğum ağırlıklı holstein ırkı dişi bir buzağı tespit edildi. Anamnezde annesinin 3. doğumu olduğu ve bir önceki gebeliğinin 5. ayında abort yaptığı belirtildi. Ayrıca işletmede düzenli olarak BVD, BHV-1, PI-3, BRSV’ye karşı aşılamanın uygulandığı ifade edildi.

Buzağının klinik muyanesinde emme refleksinin güçlü olduğu, arka ayaklarda hiperektensiyon ve pelvik kaslarından başlayan spastik bir paralizin olduğu görüldü (Şekil 1). Buzağının kısmen depresif, beden ısısının normal (38,8 °C), solunum sayısının (64/dk) ve kalp frekansının yüksek (144/dk) olduğu görüldü. Arka ayaklarda elle düzeltilemeyen hiperekstansiyon ve baş sol tarafa doğru hafif eğik pozisyonda ve tremorlar bulunmaktaydı. Annesinin genel klinik muyanesinde herhangi bir patoloji bulunmadı.

Kongenital hastalıklara yol açabilen BVD, Akabane, Schemelenberg virüs, Mavidil virüs ve Neosporosis enfeksiyonları belirlemek için anneden ve buzağı kolostrum almadan buzağıdan kan örnekleri vena jugularis’den, pıhtılaşma aktivitörü kapsayan 10 mL’lik jelli tüplere (Becton Dickinson and Company, Franklin Lakes, NJ) alındı. Buzağıdan, sitolojik, enzimatik, bakterioskopi ve serolojik testler için BOS litaratürde (4) belirtildiği gibi Atlanto-Occipital boşluktan steril bir enjetkörle elde edildi. Buzağının serum ve BOS örnekleri ile birlikte annesinin serum örneği, Akabane (ID Screen® Akabane Competition, product code, AKAC-4P, IDvet-Genetics, Grabels, Fransa), N. caninum (ID Screen® N. caninum Competition, Product code, NCC-5P, IDvet-Genetics, Grabels, Fransa), Mavidil (ID Screen® Bluetongue Competition, product code BTC-10P, IDvet-Genetics, Grabels, Fransa), ve Schmallenberg virus antikorları Competitive ELISA testleri (ID Screen® Schmallenberg virus Competition Multi-species product code; SBVC-5P, IDvet-Genetics, Grabels, Fransa) ile değerlendirildi. Buzağının serum ve BOS örneklerinden BVD antijen (IDEXX BVDV Ag/Serum Plus test, product code 99-43830, IDEXX Europe B.V., Hollanda ve antikor (IDEXX BVDV p80 Ab test, product code; P00645-5 IDEXX Europe B.V., Hollanda) tespiti için ELISA testleri kullanıldı. Buzağıdan total lökosit, förmul lökosit, eritrosit, hemoglobin, hemotokrit, eritrosit indeksleri, ve trombositi kapsayan rutin hemogram için EDTALI kan örneği alındı ve değerlendirildi (VetScan HM5, Abaxis, Amerika Birleşik Devletleri). İşletmede bulunan iki yaşlı erkek, kangal ırkı köpeklerden (Şekil 2) N. caninum antikor testi için vena cephalica’dan kan örneği alınarak yazılı olan prosedür temelinde hızlı test kiti (FASTest® N. caninum ad us. Vet., Diagnostic Mega Cor GmbH, Avusturya) ile sfesifik anti-N. caninum antikor tespiti için değerlendirildi. Alınan buzağı serum örneğinden olası muskular bir distrofiyi ortaya koymak amacı ile creatinine kinase (CK) ve aspartat aminotransferaz (AST) enzim aktivitelerine bakıldı (Roche Diagnostic, Germany, Reflotron; Boehringer Mannheim, Inc., Mannheim, Almanya).

Rutin hemogram değerlerinde hafif bir nötrofilik lökositosiz (total lolösit; 12100, nötrofil %65) belirlendi. Kas enzimleri (CK; 221 İU/L, AST; 113 IU/L) normaldi. BOS örneğinde, CK enzim aktivitesi 27 İU, çekirdekli hücre (lökosit ) sayısı 21/µL, protein konsantrasyonu 32 mg/dL olarak belirlendi. Gram boyama negatifti. Alınan bütün örneklerde N. caninum antikor (Ab) pozitif sonuç vermiştir. Bununla birlikte anne kan serum örneğinde BVD Ab pozitif çıkmıştır. Klinik ve serolojik bulgular doğrultusunda buzağıda kongenital neosporosis tanısı kondu. Dexamethason (1 mg/kg, gün aşırı 3 kez iv, Vetakort®, Vetaş Inc, İstanbul) ve sulfadoksin +Trimetoprim (16 mg/kg,Animar®, yavaş İv, 2x1, Ceva Inc., İstanbul) önerildi. Bununla birlikte paralisis progresif olarak ilerledi, pnomöni komplikasyonu şekillendi Tedavinin 13. gününde çiftlik veteriner hekimi buzağı ölü olarak bulduklarını ifade etti. İşletme veteriner hekiminden nekropsi yapılması beyin, akciğer, kalp dokularının histopatolojik değerlendirme için tarafımıza gönderilmesi istendi, gelen organlarda kokuşma meydana geldiği için histopatolojik olarak değerlendirmeye sunulamadı.

TARTIŞMA

N. caninum’la enfekte gebe ineklerde gebelik süresinde transplasental transmisyon meydana gelebildiği gibi kolostrum ile de bulaş söz konusudur (1,3). Kongenital olarak enfekte olan fetüsün doğumu veya abort olması gebe ineğin, plesantanın ve fetüsün immünitesi ile yakından ilgilidir (7). Abort en sık karşılaşılan saha yansımasıdır (8). Bununla birlikte kongenital olarak enfekte buzağılar yaşama şansı düşük olarak doğabilecekleri gibi sinirsel patolojik klinik yansımalara sahip olarak da dünyaya gelebilirler.

Belçika (9), Kanada (10,11), İtalya (12), A.B.D. (13), İngiltere (13), Japonya’da (14) ve Türkiye’de (15) yenidoğan veya genç buzağılarda, ekstremite disfonksiyonu (fleksiyon veya hiperekstansiyon), bilinç kaybı ve ataksi gibi diğer nörolojik belirtiler tanımlanmıştır. Bahsedilen çalışmalara benzer olarak, sunulan olgu, neosporosisde transplasental bulaşın yalnızca abortlara değil, kongenital enfekte buzağılarında canlı olarak dünyaya gelebileceğini belirtmektedir. Sunulan kongenital olarak enfekte buzağıda dünyaya canlı olarak gelmiş, önceki çalışmalara (9-15) benzer olarak, arka ayaklarda pelvik kaslarından başlayan spastik bir paralize, depresyona, eklemlerde hiperekstensiyona sahip olduğu belirlenmiştir. Neosporozis’ten şüphe edilen buzağıdan kolosturum almadan önce kan ve BOS örneklerinin N. Caninum yönü ile pozitif tespit edilmesi buzağının kongenital enfeksiyona maruz kaldığının en önemli göstergesi olarak kabul edilebilir.

N. caninum ile enfekte köpeklerin dışkıları ile atılan ookistlerin, sığırların yem ve sularına bulaşması sonucu post-natal enfeksiyonlar meydana gelir. (1,2,4). Sunulan çalışmada da işletmede serbest olarak gezen köpek varlığı enfeksiyonun çıkış kaynağı olarak görülmüştür. Bu doğrultuda köpeklerden alınan kan örneklerinden sfesifik anti-N. caninum antikor tespiti yapılmış ve sonuç pozitif olarak bulunmuştur.

Etkilenen buzağının BOS örneğinde total CK enzim aktivitesi 27 İÜ/L, total çekirdekli hücre sayısı 21/µL olarak bulunmuştur. CK nin 4 izo enziminden bir olan CK-BB merkezi sinir sistemi patolojilerinde yükselebilir. Jean ve ark. (16), 8 haftalık sağlıklı buzağılarda yaptıkları çalışmada BOS daki CK aktivitesini 0-4 İU/L, total çekirdekli hücre sayısını 0-10/µL olarak belirlemişlerdir. Sunulan olguda CK-BB bakılamamış olmasına rağmen total CK enzim aktivitesi ve total çekirdekli hücre sayısı ensefalomyelitisin sonucu olarak yüksek bulunmuştur. Normal sağlıklı sığırlarda BOS protein konsantrasyonun üst sınırı 25 mg/dL belirtilmekle beraber, Jean ve ark. (16) 8 haftalık sağlıklı buzağılarda bu değeri 11-33 mg/dL arasında belirlemişlerdir. Sunulan olguda BOS protein konsantrasyonu 32 mg/dL bulunmuştur. Özellikle enfektif meningitis, ensefolomyelitis yansımalarının şiddetine bağlı olarak BOS protein konsantrasyonu artış gösterebilir (16).

Klinik olarak akut myopati ve nörapati ayrımını yapmak için kas enzimlerinden Total CK ve serum glutamik oksaloasetik transaminaz değerlendirilmesinde her iki enzim düzeyinin normal sınırlarda bulunması olası akut myopati oluşumunu ayrımını sağlamıştır. Meydana gelen hafif nötrofilik lökosiztozis yansıması enfeksiyonla veya sinirsel yansımalarda oluşan stres hemogramı ile ilişkili olabilir.

Tedavide, köpeklerde pyrimethamine, sulfadoksin + trimethoprim denenebilir (17). Bununla birlikte N. caninum’un prognozu son derece kötüdür (17). Olguda dexamethason ile birlikte sulfadoksin +Trimetoprim uygulanmasına başlanmış, fakat tedavinin 13. günü sabahı buzağı ölü olarak bulunmuştur.

Sonuç olarak, doğduğu anda nörolojik belirtilere sahşp olan olgu, Türkiye’de önemi giderek artan enfertilite, abort, embriyonik ölümler ve özellikle buzağılarda nörolojik patolojilere yol açan neosporosis’in gündeme alması açısından önemlidir. Nörolojik belirtilerle doğan sahip buzağıların klinik ayırıcı tanısında mutlaka neosporosis de göz önüne alınmalıdır.

* Etik

Hasta Onayı: ARAT Hayvancılık İşletmesi’nde Neospora klinik tanısı konan hasta hayvanımızla ilgili her türlü tanısal testin yapılmasına ve bilimsel makalelerde yayınlanması için onayımız olduğunu belirtiriz.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu ve editörler kurulu dışında olan kişiler tarafından değerlendirilmiştir.

* Yazarlık Katkıları

Cerrahi ve Medikal Uygulama: S.K., Konsept: S.Ş., Dizayn: S.Ş., E.M.T., Veri Toplama veya İşleme: E.M.T., S.K., Analiz veya Yorumlama: S.K., S.Ş., E.M.T., Literatür Arama: E.M.T., S.K., Yazan: S.Ş.

Çıkar Çatışması: Yazarlar tarafından çıkar çatışması bildirilmemiştir.

Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal destek almadıkları bildirilmiştir.